Valentijnsdag

Liefdesverklaringen door de eeuwen

Valentijnsdag is in de jaren ‘90 uit de VS komen overwaaien maar bestaat al langer. Oorspronkelijk ging het om het anoniem betuigen van liefde, je wist niet van wie de Valentijnskaart kwam. Je liefde verklaren, al dan niet anoniem, wordt overal ter wereld gedaan. Vaak met een liefdesbrief op papier, maar ook op bamboe of met kralen! Of door cadeautjes te geven zoals haarkammen, kalebasjes of roerspatels.

Een cadeau dat je echt zelf gemaakt hebt, is helemaal bijzonder. Als dat geen teken van liefde is! In onze collectie kom je er veel van tegen, net als talloze romantische scenes die op allerlei voorwerpen te zien zijn.

Bekijk beknopte versie

Bedekte romantiek uit Perzië

Op deze geglazuurde tegel uit Esfahan, een stad in Perzië, nu Iran, zie je een liefdestafereel. Een elegant geklede man en vrouw zitten op witte paarden, in een landschap vol bloeiende struiken en vogels. De vrouw biedt de man een bloem aan, zonder hem aan te kijken.

Deze tegel is rond 1883 gemaakt, tijdens de Qajar-dynastie in het Perzische Keizerrijk dat tussen 1781-1925 regeerde. In de beeldtaal van de Qajar kunst werd de liefde op bedekte manier afgebeeld. Het aanbieden van bijvoorbeeld bekers met drank of bloemen symboliseerde het uitwisselen van romantische gevoelens.

TM-A-9599

Deze tegel is waarschijnlijk gemaakt door de bekende tegelmaker Ali Muhammad Isfahani. Isfahani liet zich inspireren door de Safavidische kunst in de 17e eeuw. De man en vrouw dragen 17e-eeuwse Perzische kleding. Siertegels als deze werden als decoratief element in de muren van woningen, openbare gebouwen en paleizen gemetseld. Deze tegel is waarschijnlijk nooit ingemetseld want hij is nog bijna helemaal gaaf.

Surinaamse liefdeskalebasjes

Deze romantische afbeelding van Amor die twee met liefdespijlen doorboorde harten verbindt doet je hart echt smelten. Er zijn op dit beschilderde kalebasje uit Suriname, rond 1880, meer liefdessymbolen te zien. Amor houdt de harten bijeen met een ketting, slot en sleutel. Ook de duiven en de witte zwaan symboliseren liefde en trouw. Wat de tekst ‘De Liefde zal scheiden maar gedachten zal blijven!’ die erbij staat precies betekent weten we niet precies. Waarschijnlijk was het een huwelijkscadeau. Dit soort kalebasjes werd voor de westerse markt gemaakt en in de huizen van de welgestelden als versiering opgehangen.

Geheime liefdesboodschappen uit Zuid-Afrika

Liefdesbrieven van kralenwerk waren ook populaire souvenirs en kwamen vaak via schenkingen in Europese museumcollecties. Jonge Swazi, Xhosa en Zulu vrouwen in Zuidelijk-Afrika maakten eind 19e eeuw - begin 20e eeuw liefdesbrieven van kralenwerk voor hun geliefde of voor de man die ze op het oog hadden. Jonge mannen stelden die briefjes uiteraard zeer op prijs, want hoe meer brieven je droeg, hoe populairder je was.

De boodschappen waren meestal heel persoonlijk; alleen de maker en de ontvanger begrepen die. In de samenleving rustte in die tijd op sommige onderwerpen een taboe; romantiek werd bijvoorbeeld niet openlijk besproken. Rondom hofmakerij bestonden uitgebreide rituelen en onderhandelingen.

Aanvankelijk waren de kralenbrieven een teken van verkering. Aan het einde van de 19e eeuw werden ze ook aan mannen gestuurd die als arbeidsmigrant ver van huis werkten. Vrouwen namen toen vaker het initiatief voor verkering. Met de kralenbrieven konden zij hun interesse in een potentiele partner duidelijk maken. Kralenbrieven konden ook persoonlijke boodschappen overbrengen: over liefde en verlangen naar iemand op afstand.

AM-1-223, Zulu, Zuid-Afrika, 1914 en RV-2646-16, vermoedelijk Swazi, Zuidelijk Afrika, vroeg 20e eeuw

Een liefdesverklaring op bamboe

Verliefde Batak jongens in Sumatra maakten dit soort bamboekokers en overhandigden die aan het meisje van hun dromen. De ingekraste tekst op de buitenkant in Batak schrift is een liefdesverklaring. Hierin spreekt hij zijn verlangen naar het meisje uit. Of vertelt hij dat hij zich eenzaam voelt zolang het meisje haar jawoord nog niet heeft gegeven. In deze ruim 65 jaar oude koker zitten als cadeau vierentwintig dunne stokjes, de nerven van palmbladeren, en zes wat bredere stokjes die werden gebruikt bij het weven.

RV-3138-1, Simulungun-Batak, Noord-Sumatra, voor 1954

Een mooie kam voor haar

Marron jongens in Suriname leren al op jonge leeftijd houtsnijden van oudere mannelijke familieleden. Die maken mooie kammen voor vrouwen die ze leuk vinden en laten zo ook zien hoe creatief ze zijn. Eenmaal volwassen moeten de jongens deze kunst beheersen. Ook gebruiksvoorwerpen zoals huisonderdelen, peddels en boten worden prachtig versierd. Het is gebruikelijk dat een man zijn aanstaande vrouw een uitzet van dit soort rijk versierde voorwerpen geeft.

Haarkammen, waskloppers, roerlepels en schalen worden als geschenk aan een geliefde gegeven of aan een vrouw op wie een man een oogje heeft. Als zij het geschenk aanneemt dan aanvaardt zij ook zijn liefde. De man die het mooiste voorwerp maakt heeft een streepje voor. De gestileerde motieven op het houtsnijwerk symboliseren liefde en blijvende verbondenheid, soms hebben ze een erotische betekenis. Vaak zijn twee ineengestrengelde hartfiguren of armen gestileerd afgebeeld. Haarkammen worden gebruikt om het haar te kammen maar ook, zeker als ze groot zijn, als versiering in huis ophangen.

TM-4440-22: Ndyuka (Oostelijke Marron), Albina (Marowijne-district), voor 1978 | TM-402-488: Marron, Tapanahoni-rivier, voor 1904 | TM-4440-26, Ndyuka (Oostelijke Marron), voor 1978 Twee ineengestrengelde harten, waarvan één ondersteboven.

A Chinese lovestory

Liefdesgeschiedenissen en vooral ook de hindernissen die geliefden daarbij op het onzekere liefdespad vinden zijn ook in China al eeuwenlang populair. Op deze twee marmeren tafelschermen uit 1765-1807 zie je romantische scenes uit een 13e-eeuws toneelstuk. Dit toneelstuk 'De Westelijke Kamer' van Wang Shifu was in de 18de eeuw nog onverminderd populair.

De mooie Cui Yingying, vergezeld door haar bediende Hongniang, verbleef in een klooster en ontmoette daar student Zhang. Een onvermijdelijke liefdesgeschiedenis ontspon zich. Op het ene scherm bespeelt Zhang een citer terwijl beide dames ongezien luisteren. Op het andere scherm klimt Zhang over een muur om zich bij de dames aan te sluiten.

Een tafel- of spatscherm stond op tafel om inktspatten tijdens het schrijven, kalligraferen en schilderen op te vangen maar het was vooral een kunstwerkje om een kunstenaar inspiratie te geven.