Maatwerk: steunen maken voor voorwerpen in een tentoonstelling

In de Mentawai-tentoonstelling in Leiden was de grote hertenschedel met het vogeltje erboven een echte blikvanger. Dit voorwerp hing oorspronkelijk aan een woning om kwaadwillende geesten op afstand te houden. Hoe het voorwerp toen bevestigd was, weten we eigenlijk niet. Voor de tentoonstelling maakte steunenmaker Raf Snippe een speciale steun die functioneel en esthetisch moet zijn. Raf pleit voor een steun die zo min mogelijk zichtbaar is en er altijd verzorgd uit ziet. Een steun moet natuurlijk stevig genoeg zijn, een voorwerp op de juiste plaatsen ondersteunen, eenvoudig te (de)monteren zijn door de steunenmaker zelf maar vooral ook door medewerkers van de afdeling collectiemanagement. Ook moet nagedacht worden over hoe een voorwerp in een tentoonstelling te zien is; hangend of staand, vrij in de ruimte of tegen een wand en op welke hoogte? Elke steun wordt op maat gemaakt maar kan soms hergebruikt of aangepast worden. Of alles wordt omgesmolten. 

Door de complexiteit en het gewicht van de hertenschedel kostte het maken van deze steun vier uren. De schedel hangt aan twee metalen staven die achter een welving/holte in de schedel haken - het sterkste gedeelte van de schedel - en hierdoor kan hij ook niet voorover vallen.

De vogel zat oorspronkelijk vast aan de schedel maar is in de loop van de tijd losgeraakt. In overleg met een restaurator van het museum wordt dan besproken of een voorwerp gerestaureerd wordt en welke steun nodig is. Voor deze vogel was een los steuntje bedacht dat zo gedraaid is dat de vogel recht boven de schedel hangt. Uiteindelijk hangen de schedel en het vogeltje toch aan één steun; aan de steun van de schedel is een staaf gesoldeerd waarop de vogel zit. Voor het oog lijkt het nu één geheel.

1: ondersteuning in de holte van de schedel
2 & 3: passen en meten
4: steun voor de vogel opmeten
5: vogel op de steun plaatsen
6: Werkplaats in Museum Volkenkunde

Raf heeft in Leiden de beschikking over een speciale werkplaats met verschillende werkbanken, machines, een spuitcabine, apparatuur en gereedschap. Met een gasbrander worden rechthoekige staven en grondplaatjes van messing verhit. Hamers, tangen, pincetten, vijlen en gereedschap om het materiaal vast te klemmen, dwingen het messing in model. Na het verhitten en vormen wordt het messing in een emmer water geblust. Gaatjes en schroefdraden worden op speciale machines geboord. 

De nog goudkleurige steunen worden mat antraciet gespoten. Waar een steun en voorwerp elkaar raken wordt vilt, een zacht buisje of een speciale rubbercoating aangebracht. Messing - koper met zink en tin erin - is een materiaal dat zich gemakkelijk laat smeden en solderen. En ook heel belangrijk: messing tast voorwerpen niet aan. Deze steunen zijn geschikt voor robuuste maar ook voor verfijnde voorwerpen.

7: werkbank voor solderen
8: messing staaf solderen met een gasbrander
9: steun antraciet spuiten
10: steun na eerste spuitbeurt
11: bescherming aanbrengen

Raf Snippe werkt sinds 1998 voor het Wereldmuseum. Hij volgde een goudsmid-opleiding in Schoonhoven en daarna Architectonische Vormgeving aan de Rietveld Academie. Voor het maken van steunen voor museale opstellingen bestaat geen specifieke opleiding, wel voor steunen die voor in het depot gemaakt worden of voor transport. Hij werkt nu met zijn bedrijf Dutch Mountings voor verschillende Nederlandse en Europese musea.