Geschiedenis Wereldmuseum Leiden

De ontstaansgeschiedenis van Wereldmuseum Leiden is naast Von Siebold ook verbonden met Koning Willem I. Hij stimuleerde het stichten van nationale instellingen om wetenschap en kunst te bevorderen. Bovendien gaf hij geleerden de opdracht om collecties te verzamelen in China, Indonesië en Japan. 

Deze voorwerpen krijgen een plek in het in 1816 opgerichte Koninklijk Kabinet van Zeldzaamheden. Bij de opheffing van het Koninklijk Kabinet in 1883 verhuist een groot deel van de collectie naar het Leidse museum, dat in 1864 al was omgedoopt tot ’s-Rijks Ethnographisch Museum. 

Steeds krapper

In de laatste decennia van de 19de eeuw groeit de collectie gestaag. In 1883 wordt een groot deel van de voorwerpen die tijdens de Internationale Koloniale Tentoonstelling in Amsterdam te zien waren, eraan toegevoegd. En ook aanwinst van de vijf bronzen Japanse Boeddhabeelden die nu staan opgesteld in de beroemde Boeddha-zaal, dateert uit deze tijd.

In het begin van de 20e eeuw wordt de verzameling opnieuw uitgebreid. In 1903 doet het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) een belangrijke overdracht van hun grote Hindoe-Javaanse en Amerikaanse collecties en met de in de jaren daarvoor verworven bronzen uit Benin, het Peruaanse keramiek, de expeditieverzamelingen uit Aceh, Bali, Centraal-Borneo en westelijk Nieuw-Guinea en collecties uit Tibet en Siberië, ligt de focus niet langer op Japan, China en Indonesië.  Er is een collectie ontstaan met voorwerpen uit de hele wereld.

In 1939 dreigt er een oorlog: men besluit de belangrijkste stukken in veiligheid te brengen in de museumkelders en in de Rijksschuilplaatsen in de duinen bij Heemskerk. Hoewel het museum de eerste jaren van de oorlog open blijft, wordt in 1944 toch overgegaan tot de volledige ontruiming van de openbare verzamelingen. Op 11 december dat jaar wordt het museumterrein getroffen door een bommenregen, waaronder één in het gebouw met grote glasschade tot gevolg. Gelukkig was de collectie in veiligheid gebracht: die blijft dus ongedeerd.

Systemisch verzamelen

Na de Tweede Wereldoorlog breekt een periode aan van uitgebreid en ‘systematisch’ verzamelen in het veld. De conservatoren reizen naar gebieden waar ze direct contact hebben met de mensen die voorwerpen zelf maken of gebruiken. Hierbij proberen de onderzoekers zoveel mogelijk informatie over de objecten te registreren. Met tentoonstellingen die proberen de sfeer en de locatie van de geëxposeerde voorwerpen op te roepen, wordt deze kennis aan het brede publiek overgebracht. Een deel van de tentoonstellingen is tussen 1956 en 1992 ook te zien in de dependance van Museum Volkenkunde (tegenwoordig Wereldmuseum Leiden) in Breda: het Volkenkundig Museum Justinus van Nassau. 

Dankzij het ‘Deltaplan voor Cultuurbehoud’ begint in de jaren ‘90 een grote renovatie in Museum Volkenkunde (tegenwoordig Wereldmuseum Leiden). Het gebouw wordt van binnen volledig omgebouwd. De collecties, die heel krap lagen opgeslagen, verhuizen naar vier reusachtige loodsen met klimaatbeheersing in ’s Gravenzande. Tegelijkertijd worden alle voorwerpen gefotografeerd en geïnventariseerd in een digitale database. Het museum is hiermee een van de eerste die zijn volledige collectie online zet. 

Fusie

In 2014 fuseert Museum Volkenkunde met het Afrika Museum te Berg en Dal en met het Amsterdamse Tropenmuseum tot het nieuwe Nationaal Museum van Wereldculturen. Door meer gebruik te gaan maken van moderne technieken en mediavormen, krijgt het hedendaagse maar ook de mens achter de voorwerpen meer aandacht. Het museum is hiermee een nieuw tijdperk ingegaan. Vanaf 2023 gaan de musea verder onder de naam Wereldmuseum: Wereldmuseum Leiden, Wereldmuseum Amsterdam, Wereldmuseum Berg en Dal en Wereldmuseum Rotterdam.