Hadj: de bedevaart naar Mekka

Pelgrims kunnen alleen op hadj tussen de achtste en de dertiende dag van Dhu al-Hidja, de twaalfde maand van de islamitische kalender. Op andere momenten in het jaar kan een kleine bedevaart, oemra, ondernomen worden. De rituelen van de oemra vinden alleen plaats in Mekka, zoals de omgang rond de Ka’ba (tawaf), het lopen tussen de heuvels Safa en Marwa, en water drinken uit de Zem zem bron.  

De hadj begint op dag één met dezelfde rituelen als de oemra maar gaat de daaropvolgende dagen verder met bezoeken aan de heilige plaatsen Arafat, Moezdalifa en Mina. De hadj eindigt met het offerfeest, dat moslims wereldwijd vieren.

De tawaf is wereldwijd het meest bekende ritueel van de hadj; het is het belangrijkste moment van de hadj en de oemra waarop duizenden pelgrims in aanbidding rond de Ka’ba in de Grote Moskee lopen, zeven rondes, net zoals de Profeet Muhammad dit deed. Pelgrims lopen tegen de klok in rond het heiligdom, beginnend bij de Zwarte steen. Als het lukt dan wordt de steen gekust. De eerste drie ronden worden in een snellere pas in de buitenring gelopen. De laatste vier ronden worden dichter bij de Ka’ba gelopen, in een rustiger tempo. De harmonieuze beweging van de vele pelgrims tegelijk verbindt de gelovigen in hun aanbidding van God. Tijdens de omgang wordt een bepaald gebed steeds herhaald. Pelgrims maken de tawaf minstens twee keer tijdens de hadj of oemra. De hadj verbindt gelovigen van over de hele wereld door rituelen die uiting geven aan een intens gevoelde spirituele devotie en toewijding aan Allah.

Mekka heet in het Arabisch Makka al-Mukarrama, wat ‘Het gezegende Mekka’ betekent, en ligt in het huidige Saoedi-Arabië. In Mekka werd in 570 na Christus de profeet Muhammad geboren. Hij ontving er vanaf 610 de eerste openbaringen die de Qur’an, het heilige boek van de islam, zouden vormen. Hij maakte eenmaal de hadj, in 632, het jaar van zijn overlijden. Op de hellingen van de berg Arafat gaf hij zijn afscheidspreek aan de moslimgemeenschap.  
 
In het hart van Mekka ligt het kubusvormige heiligdom Ka’ba, het Huis van God, in de Grote Moskee. Moslims geloven dat Adam, de eerste profeet, de Ka’ba heeft gebouwd en dat deze later is herbouwd door de profeet Abraham (Ibrahim) en zijn zoon Ismaël (Isma’il). Toen het gebouw klaar was, liepen ze er zeven keer omheen.
  
De Ka’ba is een stenen kubus van ongeveer vijftien meter hoog, met op meer dan twee meter hoogte een toegangsdeur. Slechts enkele hooggeplaatsten mogen hier door. De binnenkant is deels bedekt met zijden textiel met ingeweven Koranteksten. De buitenkant is geheel bedekt met een zwarte kiswa, een grote doek van zijde en gouddraad en met handgetekende kalligrafische koranverzen. De kiswa wordt ieder jaar vernieuwd op de negende dag van de maand Dhu al-Hidja. In de oostelijke hoek van de Ka’ba bevindt zich de Zwarte Steen, waarschijnlijk is dit een meteoriet. Volgens overlevering is deze steen uit het paradijs afkomstig en was de steen ‘witter dan melk’. Door de zonden van de nakomelingen van Adam kleurde deze zwart.

Al-Madinat- al-Munawarra is de Arabische naam van Medina, wat ‘de stralende stad’ betekent. De Profeet Muhammad vluchtte in 622 in het eerste jaar van de islamitische kalender naar Medina en bouwde er de eerste moskee. Voor moslims is dit de op een na heiligste plek van de islam.
  
Medina maakt officieel geen deel uit van de hadj, maar de meeste pelgrims gaan er voor of na hun bezoek aan Mekka wel naartoe. In de Moskee van de Profeet bevinden zich het graf van de Profeet Muhammad en de graven van zijn metgezellen en opvolgers.

Ten oosten van de Ka’ba ontspringt de heilige Zem zem bron. Zem zem betekent een overvloedige toevoer van water en een bron die nooit opdroogt. Deze bron wordt geassocieerd met het water dat de engel Gabriël deed ontspringen voor Hajar, die naarstig op zoek was naar water voor haarzelf en haar dorstige zoon Isma’il. In de vastenmaand beëindigden de pelgrims bij zonsondergang de vastendag met het heilbrengende water.

Aan de hadj gaan meerdere voorbereidingen vooraf. Voor vertrek dienen pelgrims vergeving te vragen aan de mensen om hen heen zodat ze tijdens de hadj alleen nog vergeving hoeven te vragen aan God. Openstaande schulden worden afgelost. Je bereidt je verder voor door spullen te kopen voor op reis en je te verdiepen in het verblijf en de rituelen in en rond Mekka. De hadj is vaak een keerpunt in iemands leven, een spiritueel ontwaken.

Pelgrims mogen het heilige grondgebied van Mekka alleen in gewijde staat (ihram) betreden. Ze bereiken die staat door hun lichaam en geest te reinigen en rituele kleding te dragen. Ihram kleding voor mannen bestaat uit twee ongenaaide katoenen doeken, izar en rida genaamd. Vrouwen kunnen gewone kleding dragen, als die maar ingetogen is. De eenvoudige ihram kledingstukken drukken eenvoud uit - de kern van de hadj en oemra. Ook maak je je intentie kenbaar om de bedevaart te ondernemen: met het talbiya gebed deel je God mee dat je bent aangekomen om op bedevaart te gaan.

Als pelgrims de staat van ihram hebben aangenomen, dan moeten bepaalde verboden in acht worden genomen, bijvoorbeeld niet jagen, vechten, grove taal bezigen of seksuele gemeenschap hebben. Geen enkel levend wezen mag kwaad gedaan worden.

De hadj is veelal een keerpunt in iemands leven, een spiritueel ontwaken. Veel pelgrims keren naar huis terug met het vaste voornemen om de leefregels van de islam getrouwer na te leven. Mannen kunnen zich na de bedevaart hadji noemen, en vrouwen hadja. Het zijn eretitels. Sommige staatshoofden scharen deze eretitel onder hun officiële titels.