In de ban van goud

In de ban van goud - Machtige sieraden

Machtige sieraden

1. Ring, ali-ali cakrawaka 
Goud, saffier; Bali, Indonesië; 1900-1970; schenking F. Liefkes; RV-Liefkes-314 

Ali-ali betekent ring in het Balinees. Cakrawaka is een soort reiger, de vogels die aan weerszijden van de ring zitten en met hun snavel de saffier lijken vast te klemmen. De verfijnde manier waarop de ring is bewerkt is typerend voor Zuid-Bali. Aan de grootte van de ring valt af te leiden dat deze is gedragen door mannen. Dit kunnen priesters zijn, die dergelijke ringen tijdens rituelen dragen, of adellijke of koninklijke personen. 

2. Oorsieraden, subang 
Goud;  Zuid-Sulawesi; Indonesië; voor 20ste eeuw; schenking F. Liefkes; RV-Liefkes-356  

Deze oorsieraden worden gedragen door adellijke vrouwen. Het lange gedeelte van het oorsieraad steekt aan de achterkant van de oorlel schuin naar beneden. De rode kleur van het goud werd verkregen door het in te wrijven met salpeterzuur of tamarinde. 

3. Armband, lola 
Goud, robijnen, hars; Zuid-Sulawesi, Indonesië; 19e eeuw; schenking F. Liefkes; RV-Liefkes-392 

Dit type armband werd gedragen door adellijke Toraja families en door de vorstenfamilie van Masamba, Luwu, in Centraal-Sulawesi. Rond 1900 was het een welvarend gebied vanwege de rijstproductie.  

4. Hanger met ketting 
Goud; Tanimbar, Indonesië; 1400-1700; TM-5787-3; met dank aan Vereniging Rembrandt en Mondriaan Fonds 

Deze hanger is waarschijnlijk afkomstig van Java of Bali en dateert uit de late Oost-Javaanse periode (1400-1700). Goud wordt op Tanimbar, de vindplaats van de hanger, beschouwd als een gevaarlijk, 'heet’ metaal. Het is voorbehouden aan de adel, die het generaties lang bewaren in het familiehuis. Op deze hanger staat een afbeelding uit het Indiase verhaal Mahabharata. De afbeelding stelt de prins Arjuna voor. Tijdens zijn meditatie proberen hemelnimfen hem te verleiden. 

5. Hoofdsieraad 
Goud, mica; Sumatra, Indonesië; 19e eeuw; schenking F. Liefkes; RV-Liefkes-442 
 
Een hoofdsieraad gemaakt van plaatgoud waar steentjes van mica, een glinsterend mineraal, zijn ingezet. Aan de bovenkant zaten stokjes met bladeren bevestigd. Aan de bloem- en bladversiering te zien komt deze kroon hoogstwaarschijnlijk uit Sumatra. 

6. Speld in de vorm van een vogel 
Goudlegering; Savu, Indonesië; voor 1971; aangekocht van A.B.C. Frieser-Lans; TM-3993-10  

Deze gouden speld in de vorm van een vogel, behoort tot de complete, feestelijke uitzet van een koninklijke vrouw van het eiland Savu. Het zijn kroonjuwelen. Ze werden gedragen door één van de dochters van de raja, de vorst. Deze speld werd gedragen op de kain raja; een wikkeldoek met een patroon dat alleen vorstelijke personen dragen. 

7. Armbanden 
Goudlegering; Savu, Indonesië; voor 1971; aangekocht van A.B.C. Frieser-Lans; TM-3993-4, -5 

De oranjerode kleur van de armband is het gevolg van beitsen, een werkwijze die op verscheidene plaatsen in Indonesië wordt toegepast. Het sieraad wordt ondergedompeld in een kokend mengsel van salpeter, aluin en zout. 

8. Zakdoeksieraad 
Goud; Savu, Indonesië; voor 1971; aangekocht van A.B.C. Frieser-Lans; TM-3993-8  

Dit sieraad wordt bevestigd aan een uiteinde van de zakdoek. De inhoud van het peertje bestaat gewoonlijk uit amber, waardoor een zacht aroma door de kleding wordt verspreid. 

9. Broche 
Goudlegering, parels; Savu, Indonesië; voor 1971; aankoop A.B.C. Frieser-Lans; TM-3993-6 

10. Armband 
Goud; Savu, Indonesië; voor 1971; aangekocht van A.B.C. Frieser-Lans; TM-3993-3  

De vorm van een opgerolde slang is een veel voorkomend motief voor armbanden in Indonesië. Vooral op het eiland Savu kwamen slangenarmbanden in veel soorten en maten voor. 

11. Armband, gelang mas, gedragen door dorpshoofden 
Goud, zilver; Noord-Sumatra, Indonesië; voor 1920; schenking Batak Instituut; TM-114-12 

Dit type armband wordt door Karo Batak-dorpshoofden uit Noord-Sumatra gedragen als teken van hun voornaamheid en macht. De kern van de armband is gemaakt van suasa, een goudlegering met veel roodkoper. Daaroverheen zijn vier schuiven van zwaar verguld zilver geplaatst. De versiering bestaat uit draadwerk (filigrain) en bolletjes (granules). 

12. Hanger-rammelaar in de vorm van een vogel 
Goud; Costa Rica of Panama; 700-1520 n. Chr.; met dank aan MAS - Museum aan de Stroom 

Deze hanger stelt een vogel voor. Het borstsierraad is hol, met een rammelaar aan de binnenkant. Rammelaars kunnen zowel een beschermende functie hebben, als gebruikt worden om krachten op te roepen. Ze werken op de grens tussen twee werelden: de zichtbare menselijke wereld en de onzichtbare bovenwereld. 

13. Oorsieraden 
Goud; Nias, Indonesië; 19e/20e eeuw; schenking F. Liefkes; RV-Liefkes-452 

Een paar oorsieraden die door adellijke vrouwen werden gedragen in combinatie met de kroon rai ni wöli wöli (nummer 14). 

14. Kroon, rai ni wöli wöli 
Goud, zilver; Nias, Indonesië; 19e eeuw; schenking F. Liefkes; RV-Liefkes-441  

Adellijke vrouwen en priesteressen droegen deze kronen wanneer ze in vol ornaat waren gekleed tijdens ceremoniële feesten om bijvoorbeeld de oogsttijd of een huwelijk te vieren. De combinatie van horizontale en verticale onderdelen symboliseert hoogstwaarschijnlijk het in stand houden van de kosmische eenheid. In de traditionele wereld van Nias bestaat de kosmos uit twee tegenpolen die elkaar complementeren, zoals bovenwereld versus benedenwereld, mannelijk versus vrouwelijk, hemel versus aarde, dorp versus woud, leven versus dood.  

15. Halssieraad, nifatali 
Goud; Nias, Indonesië; 19e eeuw; schenking F. Liefkes; RV-Liefkes-444  

Het halssieraad is gemaakt van om elkaar gedraaide gouddraden die de onderlinge verbondenheid van de dorpsbewoners symboliseren. De sieraden werden zowel door adellijke mannen als vrouwen gedragen. De grootte en het gewicht van de ketting werd bepaald door de status van de eigenaar. 

16. Ringen, mpetea
Goud; Asante; Ghana; voor 1991; aankoop Galerie Balou; TM-5373-3, -4 

Elke koning en belangrijk stamhoofd draagt meerdere ringen aan elke hand. De afbeeldingen op de ringen verbeelden spreekwoorden die verwijzen naar hun koninklijke status en persoonlijke kwaliteiten. 

17. Halssieraad, adaabobere 
Vervaardigd door Kings & Queens; replica; metaal; Asante; Ghana; voor 2000; in opdracht gemaakt voor TM Junior; TM-6095-66  

Het doel van deze koninklijke ketting is een focuspunt geven waar alle ogen zich tijdens bijeenkomsten op kunnen richten. De driehoek is het symbool van vrouwelijkheid en vrouwelijke deugden. De ketting geeft een spreekwoord weer: Wonkwati kokuroboti mmo po: men kan geen belangrijke beslissing nemen of ingewikkelde problemen oplossen zonder een oudere of een chief erbij. Hiermee wordt aangeduid dat de chief de grootste autoriteit is bij het oplossen van problemen. Tegelijkertijd is het een waarschuwing voor onderdanen zich niet tegenover hem te misdragen. 

18. Halssieraad, krakonmu awisiado 

Vervaardigd door Kings & Queens; replica; metaal; Asante; Ghana; voor 2000; in opdracht gemaakt voor TM Junior; TM-6095-67a  

Dit sieraad behoort tot de speciale halssieraden van de zielenwasser (krakonmu betekent om de nek van de ziel) of de vliegenverjagers van de koning. Ook de kinderen van een overleden persoon (awisiado betekent wezenliefde) en de Adowa of Kete danseressen dragen deze kettingen weleens. De cirkelvorm symboliseert het heilige en de aanwezigheid en macht van God. 

19. Kroon
Hout, goudfolie, fluweel; Asante; Ghana; 20ste eeuw; aankoop African Art – Rotterdam; WM-73840 

Gouden voorwerpen worden om financiële redenen verkocht en vervangen door replica's. Maar het echte goud is nog niet allemaal verdwenen. Het wordt zorgvuldig bewaard door de schatkistbewaarder, de gyaasehene, die de enige is die de sleutel heeft tot de schatkamer. De meeste koningen kiezen ervoor nepgoud te gebruiken bij openbare gebeurtenissen. Alleen bij zeer speciale gelegenheden wil een koning zijn echte goud nog wel eens tevoorschijn halen. 

20, 21. Halssieraad, konmuadee 
Vervaardigd door Kings & Queens; replica; metaaldraad; Asante; Ghana; voor 2000; in opdracht gemaakt voor TM Junior; TM-6095-56, -57 

Veel hedendaagse koningen kopen hun sieraden in gespecialiseerde regaliawinkels zoals King's and Queen's in Kumasi. Zulke winkels hangen vol met 'gouden' sieraden, voor iedereen te koop. De gouden en met bladgoud beklede sieraden zijn tegenwoordig voor een groot deel vervangen door nep goud en goudpapier.  

22. Bovenarmband, kapo, voor een koningin-moeder 
Vervaardigd door Kings & Queens; replica; metaaldraad; Asante; Ghana; voor 2000; in opdracht gemaakt voor TM Junior; TM-6095-58 

23. Armband Stekelvarken, kotoko 
Vervaardigd door Kings & Queens; replica; metaal; Asante; Ghana; voor 2000; in opdracht gemaakt voor TM Junior; TM-6095-59  

Wanneer een koning in vol ornaat verschijnt, kan men niet anders dan onder de indruk zijn van de grote hoeveelheid gouden sieraden die hij met zich meedraagt. Zijn onderarmen, polsen, vingers, enkels en nek verdwijnen onder al het goud. Dit is zo zwaar dat elke koning een armdrager naast hem heeft lopen, die zijn vol behangen arm ondersteunt.